Słoniowacizna – przyczyny powstawania objawu

Słoniowacizna (obrzęk limfatyczny tkanek, elefantiaza) to nie tylko defekt wizualny, lecz poważny problem zdrowotny. Jest wynikiem zastoju chłonki (płynu limfatycznego) wskutek wad wrodzonych lub uszkodzenia naczyń chłonnych. To ostatnie stadium obrzęku limfatycznego tkanek, którego nie powinno się bagatelizować. Słoniowacizna jest trudna do wyleczenia, ale metody takie jak kompresjoterapia czy manualny masaż limfatyczny zmniejszają obrzęki kończyn, zwiększając komfort życia i umożliwiając w miarę normalne funkcjonowanie. Jakie są przyczyny i objawy słoniowacizny? Odpowiadamy!

Obrzęk limfatyczny i słoniowacizna – charakterystyka

Obrzęk limfatyczny to w praktyce obrzęk tkanek, zwłaszcza tkanki podskórnej, wywołany zastojem limfy, który może być wynikiem wad wrodzonych lub nabytym uszkodzeniem układu chłonnego (układu limfatycznego), a dokładniej naczyń chłonnych odprowadzających limfę. Następuje wtedy nieprawidłowy przepływ limfy w obrębie drobnych naczyń limfatycznych, większych pni limfatycznych, a także węzłów chłonnych. Dochodzi do znacznego zastoju chłonki, co powoduje przewlekły proces zapalny o różnym nasileniu, któremu towarzyszy przerost skóry i tkanki podskórnej. Długo utrzymujący się obrzęk prowadzi do słoniowacizny. Słoniowacizna to zatem ostatni stopień obrzęku limfatycznego [1,2].

Czym jest słoniowacizna i skąd się bierze?

Słoniowacizna to obrzęk tkanek wywołany utrudnionym przepływem limfy i jej zastojem. Wyróżnia się pierwotny i wtórny obrzęk limfatyczny. Pierwotny obrzęk limfatyczny powstaje zwykle w wyniku nieprawidłowego wykształcenia naczyń limfatycznych bądź ich zamknięcia. Obrzęk tego typu rzadziej występuje w przebiegu chorób genetycznych takich jak wrodzony obrzęk limfatyczny typu I lub II [1,2].

Wtórny obrzęk limfatyczny jest natomiast stanem nabytym, powstałym w następstwie niewydolności struktur układu chłonnego. Dochodzi do zaburzeń w odpływie limfy produkowanej przez węzły chłonne. Przyczyną obrzęku limfatycznego, a zarazem słoniowatości nóg, mogą być problemy takie jak [2]:

• ostre zapalenie naczyń limfatycznych,
• przewlekłe nawracające choroby zapalne (róża, gruźlica),
• filarioza (zakażenie pasożytem występującym w krajach tropikalnych),
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• choroby tkanki łącznej,
• niektóre nowotwory,
• operacja naczyniowa,
• uraz.

Powodem może być również przewlekła niewydolność żylna i zastój żylny powstający na skutek wstecznego przepływu krwi w naczyniach żylnych lub zwężenia czy niedrożności żył [2].

Słoniowacizna – objawy. Jak rozpoznać słoniowatość?

Elefantioza jest obrzękiem tkanek ostatniego stopnia, w którym stopniowo dochodzi do znacznego zniekształcenia zajętej kończyny. Następuje deformacja części ciała, destrukcja naczyń limfatycznych, włóknienie i dodatkowo powstają odczynowe zmiany skórne [1,2].

Słoniowacizna powstaje przez długi czas, ponieważ rozwija się stopniowo. Dochodzi do powstania dużego i stale powiększającego się obrzęku skóry i tkanki podskórnej m.in. w obrębie kończyn dolnych i górnych, tułowia czy głowy. Objawy słoniowatości to [2]:

• opuchlizna nóg, rzadziej rąk,
• niebolesny obrzęk o ciastowatym charakterze (później może twardnieć),
• powiększony obwód kończyn i ich zniekształcenie,
• uczucie ciężkich nóg,
• kwadratowe palce.

Objawy te powinny skłonić do konsultacji z lekarzem.

Jak wygląda leczenie obrzęku limfatycznego tkanek?

Na początku ważne jest ustalenie przyczyny obrzęku limfatycznego, ponieważ często jest on objawem wtórnym choroby podstawowej i podjęcie jej leczenia przyczynia się do wyeliminowania obrzęku. W przypadku obrzęków i słoniowacizny dobre efekty przynosi fizjoterapia, która obejmuje techniki drenażu limfatycznego, bandażowania kompresyjnego i gimnastyki odbarczającej. Kluczową rolę w leczeniu obrzęków odgrywa terapia uciskowa. Na spuchnięte nogi stosuje się specjalną odzież i bandaże uciskowe. Na początku można przyjmować leki zmniejszające obrzęk, ale nie zaleca się żadnego przewlekłego leczenia farmakologicznego. Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, przeprowadza się operację [2].
 

Bibliografia:

1. Szuba, Leśniak W., Obrzęk limfatyczny (chłonny), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.37 (dostęp: 2022.09.29.)).
2. Kocińska K., Choroby układu naczyń limfatycznych, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73423,choroby-ukladu-naczyn-limfatycznych (dostęp: 20209.29.)).

Materiał partnera